بررسی روند‌های تاریخی و فرهنگی مؤثر بر استقرار نخستین قالب‌‌های ادبی جدید در ایران (تا قبل از انقلاب مشروطه)

Authors

  • الهام ربیعی دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
  • قاسم زائری استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
Abstract:

شرایط امکانی پیدایی «رمان» و «نمایشنامه» به‌عنوان دو قالب ادبی، محدود و موکول به شکل‌گیری سوژه مدرن است و از این‌رو این دو قالب ادبی برای جهان پیشامدرن، یکسره ناآشنا هستند. «تجدد ادبی» موجب شد تا در مضامین، قالب‌ها و کارکرد زبان و ادبیات فارسی تغییر رخ دهد و خصوصاً قالب‌‌های ادبی جدید به اموری آشنا برای مخاطب ایرانی بدل شود. این مقاله به چگونگی استقرار دو قالب ادبی رمان و نمایشنامه در میان مخاطب ایرانی در جریان تجدد ادبی اختصاص دارد و نشان می‌دهد که رمان و نمایشنامه تنها با اتکا به امکان‌‌های فرهنگی و روند‌های تاریخیِ سنت زندگی ایرانی توانسته‌اند در جامعه ایران استقرار یابند. مقاله نشان می‌دهد که تجدد ادبی بدواً به‌مثابه تداومی از «تحول ادبی» ناشی از تجربه جنگ‌‌های ایران و روس دانسته و پذیرفته شد؛ ثانیاً پنج روند اصلی به استقرار قالب‌‌های رمان و نمایشنامه در میان ایرانیان کمک کردند: نخست: برابرانگاری رمان و تاریخ و بهره‌گیری از روحیه تاریخ‌دوستی ایرانیان؛ دوم: پیوند دادن رمان و نمایشنامه به سنت‌‌های فرهنگی نظیر تقلید و شبیه‌خوانی در میان ایرانیان؛ سوم: تغییر حالات شخصیت‌‌های رمان‌ها و به‌طور کلی ایرانی‌سازی آنها؛ چهارم: معرفی نمایشنامه و رمان به‌مثابه تداومی از سنت تربیت و تهذیب در ادبیات فارسی؛ و پنجم: به‌کارگیری مضامین و حکایات سنتی آشنا در نمایشنامه‌ها و رمان‌ها. برای این کار از شیوه فوکویی تحلیل گسست دیرینه‌شناسانه بهره برده شده و مقاله بر تحلیل متون ادبی و آثار تاریخی در مرحله «تحول ادبی» از دوره جنگ‌‌های ایران و روس تا وقوع انقلاب مشروطه و تفوق «تجدد ادبی» متمرکز است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

          یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب‌شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می‌شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از...

full text

بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از زوایای گو...

full text

نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون

ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی ا...

full text

نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون

ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی ا...

full text

بررسی تحول «ساختار» و «شکل» غزل از انقلاب مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی

غزل در عهد مشروطه مانند سایر قالب­های شعری دست­مایة بیان تغزلِ آمیخته با آرمان­های ملی و میهنی شد. برخی از شاعران که مبارزان راه آزادی و مشروطه­خواه بودند، این قالب را با شعارهای ادبیات کارگری و مسائل اجتماعی درآمیختند تا بدین وسیله تغییراتی در «وحدت موضوعی» غزل به وجود آمد؛ برای نمونه غزل فرخی یزدی به همین دلیل، گاه ساختی گسیخته دارد. غزل پس از «افسانه»­ نیمایوشیج، در جریان­های «غزل میانه» و «غ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 31

pages  7- 36

publication date 2015-12-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023